Wypadki mogą zdarzyć się nawet w najbezpieczniejszych miejscach pracy. Ważne jest, aby wiedzieć, jakie kroki podjąć po wypadku – w tym, kiedy należy zgłosić zdarzenie do odpowiednich władz. W Wielkiej Brytanii organem nadzorującym bezpieczeństwo pracy jest HSE (Health and Safety Executive). W poniższym artykule wyjaśniamy, czym jest HSE, kiedy i w jakich okolicznościach trzeba zgłosić wypadek do tej instytucji (zgodnie z przepisami RIDDOR), jakie obowiązują terminy zgłoszeń oraz jak takie zgłoszenie wpływa na proces dochodzenia odszkodowania. Podajemy także praktyczne przykłady, aby ułatwić zrozumienie tych zasad.
Co to jest HSE?
HSE (Health and Safety Executive) to brytyjski organ państwowy odpowiedzialny za regulowanie i egzekwowanie przepisów dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy. Mówiąc prościej, HSE to instytucja czuwająca nad tym, aby pracodawcy przestrzegali zasad BHP i aby miejsca pracy były bezpieczne dla pracowników oraz innych osób. HSE przeprowadza kontrole i powypadkowe dochodzenia, a w razie stwierdzenia naruszeń może podjąć działania prawne wobec pracodawcy (łącznie z nakładaniem kar czy skierowaniem sprawy do sądu). Misją HSE jest więc ustalenie przyczyn wypadków oraz zapobieganie im w przyszłości poprzez egzekwowanie przepisów.
Warto zauważyć, że HSE ma ograniczone zasoby i nie każde zgłoszenie będzie skutkowało pełnym śledztwem. W praktyce instytucja ta skupia się na najpoważniejszych zdarzeniach (np. wypadkach śmiertelnych, amputacjach, przypadkach utraty wzroku czy ciężkich poparzeniach). Mniejsze incydenty mogą nie być szczegółowo badane, niemniej prawo wymaga zgłaszania określonych wypadków do HSE bez względu na to, czy inspektor ostatecznie pojawi się na miejscu zdarzenia czy też nie.
Kiedy należy zgłosić wypadek w pracy do HSE (RIDDOR)?
W Wielkiej Brytanii obowiązują przepisy RIDDOR (Reporting of Injuries, Diseases and Dangerous Occurrences Regulations), które precyzują, jakie wypadki i zdarzenia związane z pracą muszą zostać zgłoszone do HSE. Nie każdy uraz podlega zgłoszeniu – wymagane jest raportowanie głównie poważnych incydentów. Zgłoszenia dokonuje zazwyczaj pracodawca lub tzw. osoba odpowiedzialna (np. właściciel firmy albo kierownik mający kontrolę nad miejscem pracy). W razie poważnego wypadku pracownik lub świadek również mogą powiadomić HSE, jeśli obawiają się, że pracodawca tego nie zrobił.
Do HSE należy niezwłocznie zgłaszać przede wszystkim następujące rodzaje zdarzeń:
- Wypadki śmiertelne – gdy w wyniku wypadku przy pracy ginie pracownik lub inna osoba.
- Poważne obrażenia pracowników (tzw. specified injuries) – np. złamania dużych kości (z wyjątkiem palców dłoni i stóp), amputacje kończyn, utrata wzroku (trwała lub czasowa), poważne oparzenia czy utrata przytomności spowodowana urazem lub niedotlenieniem.
- Wypadki z udziałem osób postronnych (niebędących pracownikami), jeśli doznały one poważnych obrażeń i wymagały natychmiastowej pomocy medycznej (np. przewiezienia do szpitala). Dotyczy to np. klientów, gości lub przechodniów poszkodowanych w związku z działalnością firmy.
- Niebezpieczne zdarzenia (dangerous occurrences) – poważne incydenty, które mogły doprowadzić do wypadku (tzw. groźne sytuacje lub “o mały włos”), np. zawalenie się rusztowania, eksplozja w zakładzie, awaria maszyny zagrażająca życiu itp.
- Choroby zawodowe – zdiagnozowane u pracowników schorzenia powstałe na skutek warunków lub czynników szkodliwych w pracy (np. pylica płuc, astma zawodowa, choroby skórne czy utrata słuchu spowodowana hałasem).
Każde z powyższych zdarzeń należy zgłosić do HSE w odpowiednim terminie. W przypadku wypadków śmiertelnych, specified injuries, wypadków z udziałem osób postronnych oraz niebezpiecznych zdarzeń – zgłoszenia trzeba dokonać niezwłocznie (najlepiej od razu po opanowaniu sytuacji). Najszybszą metodą jest wypełnienie formularza na stronie HSE, ewentualnie w niektórych sytuacjach skuteczniejsze jest telefoniczne powiadomienie HSE. Formalny raport musi zostać przesłany do HSE nie później niż w ciągu 10 dni od zajścia.
Jeżeli chodzi o wypadki, w wyniku których pracownik jest niezdolny do pracy przez ponad 7 dni (ale nie doznał jednego z wyżej wymienionych poważnych urazów), to również podlegają one zgłoszeniu, jednak w nieco dłuższym terminie – do 15 dni od dnia wypadku. Z kolei przypadki chorób zawodowych należy zgłaszać tak szybko, jak to możliwe po otrzymaniu oficjalnej diagnozy stwierdzającej daną chorobę u pracownika.
Drobniejsze wypadki, które nie spełniają powyższych kryteriów (np. krótkotrwała niezdolność do pracy poniżej 7 dni, lżejsze urazy niewymagające hospitalizacji), nie muszą być zgłaszane do HSE. Nie zwalnia to jednak pracodawcy z obowiązku ich odnotowania – każde takie zdarzenie w pracy powinno zostać wpisane do wewnętrznej książki wypadków (accident book) dla celów ewidencyjnych i ubezpieczeniowych. Taka dokumentacja może potem posłużyć jako dowód w sprawie o odszkodowanie, nawet jeśli HSE nie było formalnie powiadomione o incydencie.
Jak zgłoszenie wypadku do HSE wpływa na proces dochodzenia roszczeń?
Zgłoszenie poważnego wypadku do HSE i ewentualne dochodzenie prowadzone przez ten organ mogą mieć wpływ na proces dochodzenia roszczeń odszkodowawczych przez poszkodowanego. Należy jednak zrozumieć, że postępowanie w sprawie odszkodowania (czyli cywilnego roszczenia wobec pracodawcy lub innego podmiotu odpowiedzialnego) jest oddzielne od postępowania prowadzonego przez HSE. Poniżej przedstawiamy krok po kroku najważniejsze kwestie związane z tym, jak zgłoszenie wypadku do HSE może wpłynąć na dochodzenie odszkodowania:
- Oficjalne potwierdzenie zdarzenia: Zgłoszenie wypadku do HSE powoduje, że incydent zostaje oficjalnie zarejestrowany w systemie. Jest to dowód na to, że zdarzenie miało miejsce i było na tyle poważne, że kwalifikowało się do raportowania. Taka dokumentacja (np. kopia zgłoszenia RIDDOR) może stanowić cenny dowód w postępowaniu odszkodowawczym, potwierdzając okoliczności wypadku.
- Postępowanie wyjaśniające HSE: W przypadku najcięższych wypadków (np. ciężkie uszkodzenia ciała, wypadki śmiertelne) HSE może przeprowadzić szczegółowe dochodzenie. Celem takiego śledztwa jest ustalenie przyczyn wypadku oraz sprawdzenie, czy pracodawca naruszył przepisy BHP. Dochodzenie HSE bywa czasochłonne i może trwać wiele miesięcy, a nawet lat, w zależności od stopnia skomplikowania sprawy. W jego toku inspektorzy zbierają dowody, przesłuchują świadków, analizują dokumentację – często pokrywa się to z materiałem dowodowym przydatnym również w sprawie cywilnej o odszkodowanie.
- Niezależność roszczenia od ustaleń HSE: Bardzo istotne jest to, że prawo do odszkodowania nie zależy od tego, czy HSE wszczęło dochodzenie i jakie są jego wyniki. Poszkodowany może dochodzić roszczeń nawet wtedy, gdy HSE nie badało sprawy lub nie dopatrzyło się naruszeń – kluczowe jest zgromadzenie własnych dowodów na zaniedbanie pracodawcy w postępowaniu cywilnym. Brak dochodzenia ze strony HSE nie przekreśla więc szansy na odszkodowanie. Ważne jest również, aby nie zwlekać z rozpoczęciem procesu dochodzenia roszczeń do czasu zakończenia działań HSE – obowiązują bowiem terminy przedawnienia. Standardowo w Wielkiej Brytanii na wniesienie pozwu o odszkodowanie przysługują 3 lata od dnia wypadku lub od momentu, gdy poszkodowany dowiedział się o związanym z nim urazie. Po upływie tego okresu roszczenie może się przedawnić. Jeśli poszkodowany czekałby na wynik dochodzenia HSE zbyt długo, mógłby przegapić ten termin, dlatego zaleca się równoległe podjęcie kroków prawnych w celu uzyskania odszkodowania.
- Wykorzystanie ustaleń HSE w sprawie odszkodowawczej: Jeżeli HSE przeprowadzi dochodzenie i stwierdzi naruszenia przepisów przez pracodawcę (np. wykaże zaniedbania BHP jako przyczynę wypadku), wyniki te mogą być bardzo pomocne w sprawie o odszkodowanie. Ustalenia HSE – takie jak raport z wypadku, decyzje o ukaraniu firmy czy przyznanie się pracodawcy do winy – stanowią mocny dowód potwierdzający odpowiedzialność pracodawcy za wypadek. Pełnomocnik poszkodowanego może wystąpić o udostępnienie materiałów z dochodzenia HSE i wykorzystać je w negocjacjach z ubezpieczycielem lub w sądzie. Jeśli na skutek dochodzenia HSE pracodawca oficjalnie uzna swoją winę (np. przyjmie zarzuty naruszenia przepisów), ułatwia to uzyskanie odszkodowania, a nawet może przełożyć się na wyższą kwotę wypłaty dla poszkodowanego. Mimo wszystko należy pamiętać, że ostateczne rozstrzygnięcie o odszkodowaniu zapadnie niezależnie od działań HSE – w oparciu o zgromadzone dowody i procedury prawa cywilnego.
Przykłady sytuacji wymagających zgłoszenia do HSE
- Przykład 1: Pracownik budowlany spadł z rusztowania z wysokości kilku metrów, doznając skomplikowanego złamania nogi i miednicy. Jest to poważny uraz (złamania dużych kości), dlatego pracodawca musi zgłosić ten wypadek do HSE. Tego typu zdarzenie kwalifikuje się jako specified injury i powinno być zaraportowane w ciągu 10 dni. HSE prawdopodobnie przeprowadzi dochodzenie (upadek z wysokości to jedna z najczęstszych przyczyn najcięższych wypadków), a ustalenia – np. brak odpowiednich zabezpieczeń na rusztowaniu – mogą posłużyć jako dowód zaniedbania przy dochodzeniu roszczeń przez poszkodowanego pracownika.
- Przykład 2: Pracownik biurowy poślizgnął się na mokrej podłodze w biurze i skręcił staw skokowy. Nieobecność w pracy wyniosła 4 dni. Taki wypadek nie wymaga zgłoszenia do HSE (nie doszło do poważnego urazu ani długotrwałej absencji powyżej 7 dni). Należy go jednak odnotować w książce wypadków zakładu. Poszkodowany ma prawo dochodzić odszkodowania od pracodawcy, jeśli wypadek wynikał z zaniedbania (np. brak informacji o śliskiej podłodze), nawet mimo braku obowiązku zgłoszenia do HSE.
- Przykład 3: Klient supermarketu poślizgnął się na rozlanym płynie na podłodze sklepu i doznał złamania ręki. Poszkodowany (osoba postronna) został zabrany do szpitala. Takie zdarzenie również podlega zgłoszeniu do HSE – poważny uraz osoby niebędącej pracownikiem, wymagający hospitalizacji, kwalifikuje się do raportowania. Sklep (pracodawca) musi zgłosić incydent w ciągu 10 dni przez formularz RIDDOR. W ewentualnym postępowaniu odszkodowawczym klient będzie mógł wykorzystać dokumentację wypadku oraz ustalenia HSE (np. wykazanie zaniedbań w utrzymaniu bezpieczeństwa w sklepie) jako dowody potwierdzające winę sklepu.
- Przykład 4: Pracownik fabryki przez wiele lat pracował w hałasie powyżej dopuszczalnych norm, a następnie zdiagnozowano u niego ubytek słuchu związany z warunkami pracy. Taka choroba zawodowa musi zostać zgłoszona do HSE niezwłocznie po potwierdzeniu diagnozy. Pracodawca przesyła zgłoszenie RIDDOR o chorobie zawodowej, co dokumentuje związek schorzenia z pracą. Jeśli pracownik zdecyduje się dochodzić odszkodowania za utratę zdrowia, raport do HSE i zebrane dowody (np. historię narażenia na hałas, wyniki pomiarów środowiska pracy) będą istotnymi elementami wspierającymi jego roszczenie.
Wypadek w pracy to stresujące wydarzenie, ale znajomość procedur może pomóc w odpowiednim reagowaniu. Podsumowując, poważne incydenty przy pracy należy zgłaszać do HSE zgodnie z wymaganiami prawnymi – dzięki temu zdarzenie zostanie odnotowane i (w razie potrzeby) zbadane pod kątem naruszeń przepisów BHP. Pamiętajmy, że zgłoszenie wypadku do HSE nie jest równoznaczne z uzyskaniem odszkodowania – są to dwie odrębne ścieżki. Jednak dopełnienie obowiązku zgłoszenia jest ważne nie tylko z punktu widzenia prawa (RIDDOR), ale może również dostarczyć cennych dowodów w sprawie o odszkodowanie. Dlatego zawsze warto dopilnować, aby poważny wypadek został zgłoszony właściwym organom, a poszkodowany równolegle podjął działania zmierzające do dochodzenia swoich roszczeń odszkodowawczych.
Źródła: Przy pisaniu artykułu wykorzystano m.in. materiały HSE oraz poradniki prawne dotyczące wypadków przy pracy i dochodzenia roszczeń odszkodowawczych. Wszystkie powyższe informacje opierają się na aktualnych przepisach i wytycznych (stan na rok 2025), aby zapewnić rzetelność i przydatność porad.